Wat werkt volgens de experts?

Wat zeggen experts uit wetenschap en praktijk en ervaringsdeskundigen over wat werkt bij het ondersteunen van gezinnen als het gaat om het leren van de taal aan kinderen? Het Expertisepunt Basisvaardigheden heeft een publicatie gemaakt met handvatten.

Het gezin

Ouders die moeite hebben met taal kunnen daarvan stress ervaren. Met het kind talig bezig zijn wordt daardoor bemoeilijkt. Patricia Swagers is ervaringsdeskundige en vertelt over de spanning rondom voorlezen voor haar dochter. ‘Als ik grote stukken tekst zag, was ik er al klaar mee. Dan doe je het dus ook steeds minder.’

Om hulp te krijgen, moeten ouders eerst over het taboe en de schaamte heen. ‘Mensen verwachten het niet bij me, dat ik daar moeite mee heb. Ze zijn echt verbaasd als ik het ze vertel’, zegt Swagers, van wie de thuistaal Nederlands is.

Veerkracht en volharding

Ook contextuele factoren, zoals armoede en krappe huisvesting leveren stress op. Antje Dijk hield zich bezig met volwasseneducatie aan laaggeletterden en was beleidsmedewerker bij de gemeente Amsterdam, waar zij zich specifiek richtte op ouderbetrokkenheid en taal. Zij ziet de veerkracht en volharding van ouders, in een harde realiteit. ‘Bestaansonzekerheid heeft enorme impact: als je twijfelt of je vanavond wel of niet de kachel aan kan zetten, dan zijn spelletjes spelen en gezellige gesprekjes voeren niet het eerste waar je aan denkt.’

Voortbouwen en waarderen

Volgens Van der Pluijm en Cynthia Groff (onderzoeker aan het Kohnstam Instituut, gespecialiseerd in meertaligheid en diversiteit in educatie) is het noodzakelijk om je eerst goed te verdiepen in het kind en het gezin om zo te kunnen waarderen wat er al is. Daar kan dan op aangesloten en voortgebouwd worden. Zit lezen niet in de routine, maar wordt er graag samen gekookt? Ga dan aan de slag met boodschappenlijstjes en recepten.

Groff benadrukt dat waarderend denken ook gaat om meer diepgewortelde patronen. De ene taal, communicatie- of opvoedingsstijl is niet per se beter dan de andere. Groff: ‘Er zit juist kracht in een omgeving die heel anders omgaat met communicatie en taal. Door handvatten aan te reiken waarmee de aansluiting op school ook gemaakt kan worden, kan een kind opbloeien en kunnen beide omgevingen naast elkaar bestaan.’

De kracht van meertaligheid

Ook meertaligheid wordt nog geregeld gezien als een probleem, terwijl het juist een kracht is. Ervaringsdeskundige Sylwia Stawarz kreeg onjuist advies en stond voor een dilemma. ‘De toekomst van je kinderen is het belangrijkste voor jou als ouder. Mij werd aanbevolen om alleen Nederlands met ze te spreken. Maar ik ben Pools en ik sprak toen zelf nog helemaal geen Nederlands!’

Zo kunnen anderstalige ouders voor de keuze komen: gebrekkig Nederlands, communicatie vermijden of het advies in de wind slaan?

Het advies alleen Nederlands te spreken, is inmiddels achterhaald en wetenschappelijk weerlegd.

Volgens de onderzoekers helpt communiceren met kinderen in de thuistaal om een sterke basis in de taalontwikkeling van kinderen te leggen. Wanneer een kind een tweede taal leert, worden de neurale paden en het begrip van concepten (zoals vraag-antwoord interactie en bijvoeglijk naamwoorden) opnieuw benut. Ouders moeten aangemoedigd worden tot gebruik van de taal waarin zij zichzelf goed kunnen uiten.

‘Wat je vooral wilt voorkomen, is dat een kind denkt: ik moet nu m’n mond houden want ik weet de woorden nog niet, dus dan ga ik maar stil in een hoekje zitten.’
 

Relatie met school

Als ouders zich welkom en gewaardeerd voelen op school, dan draagt dat bij aan het leerklimaat en het contact tussen ouders en school. Belangrijk, want het is in het belang van het kind dat onderlinge verwachtingen, zorgen en vragen bespreekbaar zijn.

Ook hier is waardering van meertaligheid wenselijk. De thuistaal is onderdeel van iemands identiteit, en door talen ruimte te geven, voelen meertalige ouders en kinderen zich ook welkom op school.

Onderzoeker Frederieke Groothoff: ‘Wat je vooral wilt voorkomen, is dat een kind denkt: ik moet nu m’n mond houden want ik weet de woorden nog niet, dus dan ga ik maar stil in een hoekje zitten.’

Om te zorgen dat iedereen zich prettig voelt, is passende communicatie ook onmisbaar. Swagers: ‘…en dan staan alle klasgenootjes op tijd klaar op school voor het schoolreisje, met allemaal wat lekkers. Behalve jouw kind, omdat je de brief niet had begrepen!’

Dit soort onwenselijke situaties kan voorkomen worden door eenvoudige taal (B1-niveau), visuele hulpmiddelen, audiomateriaal en tolkdiensten te gebruiken.

Tekst Erna van Burik Illustraties Suggestie & Illusie