We laten ons niet wegjagen

De komst van nieuwe bewoners in een wijk leidt vaak tot onrust. En soms tot polarisatie. Onvrede kan uitmonden in spanningen tussen bewoners of protestacties tegen de nieuwe bewoners of de gemeente. Hoe kun je daar als gemeente of sociaal professional mee omgaan?

Hoewel de huisvesting van vluchtelingen in de wijk iets heel anders lijkt dan de komst van rijke bewoners in dure huur- en koopwoningen, is de reactie van de zittende bewoners vaak vergelijkbaar. Ze ervaren verdringing, omdat sociale huur moet plaatsmaken voor dure woningen. Of omdat vluchtelingen worden gehuisvest in de toch als schaarse goedkope huurwoningen. En ze hebben angst en zorgen over hoe de wijk verandert en hoe de nieuwkomers mogelijk negatieve invloed gaan hebben op hoe zij gewend zijn te leven in de buurt.

Last van het straatleven

Tijdens het onderzoek van Movisie werden diverse voorbeelden hiervan genoemd. Zo merkte een wijkprofessional uit een Utrechtse wijk op dat jongeren het gevoel hadden dat ze uit de eigen wijk worden weggejaagd. ‘Over 10 jaar is het een yuppenwijk, cafés en winkels van oorspronkelijke bewoners gaan nu al weg. De wijk verandert langzamerhand. Daar zijn ook jongeren boos om, we laten ons niet wegjagen, zeggen ze.’

Dit kwam in verschillende gesprekken terug, vaak in relatie tot jongeren. Ze voelen zich bedreigd in hun leefstijl (straatleven) en het gebruik van publieke ruimte en voorzieningen zoals het park, de speeltuin, het plein en gewoon de straat. En ze worden ook daadwerkelijk op hun gedrag aangesproken, of letterlijk weggejaagd van bepaalde plekken waar ze samenkomen/chillen.

Acceptatie en draagvlak vergroten

Wat kun je doen om acceptatie en draagvlak te vergroten en de introductie van nieuwkomers soepeler te laten verlopen?

1. Zorg dat je als gemeente en uitvoerend professional in de wijk bewust bent van wat leeft onder inwoners en van de verschillende sentimenten. In Utrecht werkt de gemeente daarvoor intensief samen met zogenaamde sleutelfiguren, mensen uit de verschillende gemeenschappen die weten wat er leeft onder de mensen. Ook de beproefde bondgenotenaanpak is een manier om de vinger aan de pols te houden. Vaak voelen zittende bewoners zich niet gehoord en willen zij een stem hebben in wat er in hun wijk gebeurt.
    
2. Scheer mensen niet over een kam. Er zijn verschillende belangen, (leef)wensen en perspectieven. Dus wat voor de één een probleem is, hoeft dat voor de ander niet te zijn. Dat vraagt om een inclusieve oplossing die rekening houdt met die verschillen en waarbij de mensen die het aangaat het gevoel hebben dat zij er ook beter van worden. Zie ook het artikel ‘Gemeenten kunnen ook onbedoeld polarisatie aanwakkeren’ van het Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) en deze animatie over ‘verticale polarisatie’:
   
   

3. Denk goed na over hoe je de nieuwe bewoners in de wijk introduceert? Hoe communiceer je naar de bewoners? Welke uitleg geef je? Hoe frame je het? Als last of als lust? Vaak wordt de opvang van vluchtelingen in de wijk gebracht als iets dat nu eenmaal moet, een verplichting die door het Rijk is opgelegd. Inwoners zien het daardoor als een probleem dat bij hen gedropt wordt. Dit beeld wordt mede versterkt door berichtgeving in de landelijke media.
   Daarentegen wordt de komst van nieuwe bewoners in het kader van gentrificatie meestal gebracht als iets waar de wijk beter van wordt. De bewoners denken hier vaak anders over.

4. Ga een open gesprek aan met de bewoners, luister met empathie naar hun zorgen, leg dingen eerlijk uit. En kijk ook samen wat er gedaan kan worden om zorgen weg te nemen en welke investeringen eventueel gedaan kunnen worden om het voor iedereen prettig te maken in de wijk. Bijvoorbeeld door het aanleggen van meer groen of extra voorzieningen voor ontmoeting of sport.
    
5. Stimuleer de publieke familiariteit, lichte, spontane en herhaalde vormen van ontmoeting in de buurt. Deze (extra) voorzieningen kunnen ook bijdragen. Ontmoetingsplekken die bijdragen aan onderlinge vertrouwdheid en thuisgevoelens van bezoekers. Let wel, het gebruik van die publieke ruimte kan zoals in dit artikel beschreven ook een bron zijn voor conflict. Zorg dus voor een inclusieve voorziening, waarin de wensen en belangen van alle gebruikersgroepen zo goed mogelijk een plek krijgen. Maak ook afspraken over het gebruik, bijvoorbeeld over tijden en opruimen.

Waar het gaat om de komst van een grotere opvanglocatie richten de weerstand en protest zich vaak op de gemeente. Bij huisvesting van een of een paar gezinnen richt dit zich soms ook op de nieuwkomers zelf. Zo zagen we in een gemeente dat een gezin werd uitgesloten en dat ook de kinderen op school werden gepest en niet uitgenodigd werden op verjaardagsfeestjes.

Respectvol samenleven bevorderen

Sociaal contact kan werken, ook in bovengeschetste situaties. Zo kunnen activiteiten om elkaar te ontmoeten, elkaar te leren kennen en samen te werken aan een gemeenschappelijk doel verschillen overbruggen en respectvol samenleven bevorderen. Er zijn veel leuke activiteiten te bedenken om dat te organiseren.

Maar, wat als mensen helemaal geen zin hebben om de ander te leren kennen en zo verschillen te overbruggen? Als ze eigenlijk gewoon willen dat de nieuwkomers weggaan of helemaal niet komen?

Goedbedoelde initiatieven zullen dan met een teleurstelling of erger aflopen. Getuige ook het droevige voorbeeld van een Syrisch gezin dat in de wijk kwam wonen en ter kennismaking buurtgenoten had uitgenodigd op de thee. De tafel stond vol lekkere hapjes, maar geen enkele buur kwam opdagen. Dergelijk ervaringen werken averechts en zullen de onderlinge verschillen vergroten in plaats van overbruggen.

Tekst Annemarie van Hinsberg Beeld Geert Gerard