‘Verhoog het bestaans­minimum’

‘Tegenwoordig lijk je voor alles een aparte variant armoede te hebben: energiearmoede, menstruatiearmoede, om maar een paar voorbeelden te geven. En dat je daardoor allerlei vormen van individuele armoede gaat aanpakken. Met de beste bedoelingen en de mooiste intenties. Maar het gevolg is dat we het beest niet in de bek kijken. Dat we over het hoofd zien wat al die vormen van armoede gemeen hebben. Namelijk dat mensen geen geld hebben om dingen te kunnen kopen die basaal zijn om te kunnen leven. Je zult armoede dus breed moeten aanpakken. En breed moeten kijken naar de actoren die daarvoor in actie moeten komen.’

Hoe diep zijn de zakken?

Het is allereerst vooral de Rijksoverheid die aan zet is, stelt Vliegenthart. De Nibud-directeur brengt het advies ter sprake van de commissie Sociaal minimum, een adviescommissie waar hij zelf lid van was. Die pleitte in 2023 onder meer voor het op korte termijn verhogen van het minimumloon en de bijstand en eventueel ook de huurtoeslag. Vliegenthart: ‘De beste aanpak van armoede is toch echt gewoon het verhogen van het bestaansminimum. En dat is primair een taak van de Rijksoverheid.’

‘Er is extra geld vrijgemaakt door het kabinet voor de bestrijding van armoede. Of het genoeg is, is natuurlijk de vraag‘, zegt Arjan Vliegenthart.

Volgens Vliegenthart is het een opdracht voor het Rijk om ervoor te zorgen dat mensen in een financieel kwetsbare positie niet afhankelijk zijn van het geluk dat hun gemeente genoeg geld heeft voor armoedebestrijding.

De meeste mensen deugen

Lovenswaardig, de aanbevelingen van de commissie Sociaal minimum. Maar is de politiek ook ontvankelijk gebleken voor de adviezen? Vliegenthart vindt van wel. ‘Er is extra geld vrijgemaakt door het kabinet voor de bestrijding van armoede. Of het genoeg is, is natuurlijk de vraag. Is het glas halfvol of halfleeg? Er wordt nu het nodige gedaan om armoede onder kinderen tegen te gaan, iets waar ook de commissie extra aandacht voor had.’

Het brengt hem bij een ander pleidooi dat hem van het hart moet. ‘We zullen in politiek, bestuur en beleid van een ander mensbeeld moeten uitgaan dan we nu doen.’ De titel van het boek van Rutger Bregman schiet hem daarbij vaak door het hoofd, zegt hij: De meeste mensen deugen. Kortom: laat vertrouwen leidend zijn en niet wantrouwen.

Vliegenthart: ‘Als je dat nu eens als uitgangspunt van beleid maakt, zou je er dan niet ook voor kunnen zorgen dat mensen wat makkelijker door het leven komen? Dat ze niet zozeer krijgen waar ze recht op hebben, maar krijgen wat ze nodig hebben. Daar is een andere manier van kijken en een andere benadering voor nodig.’

Samenwerken over grenzen heen

Op de vraag welke aansprekende voorbeelden hij ziet van samenwerking over de grenzen heen, de interdisciplinaire aanpak van armoede, zegt de Nibud-directeur: ‘We werken samen met tal van publieke en private partijen om de financiële gezondheid van Nederland te verbeteren. Soms zie je dat daar onverwachte dingen gebeuren als ideeën en belangen plotseling gelijk op gaan lopen.

Zo werden we benaderd door CSU, een groot schoonmaakconcern. Veel van de CSU-werknemers hebben contracten met weinig uren. Het CSU merkt dat het voor hen in de huidige arbeidsmarkt lastig is om genoeg personeel te krijgen, die al het werk wat er ligt kunnen uitvoeren. Een uitbreiding van contracturen voor hun bestaande medewerkers zou dus de oplossing kunnen zijn.

Maar wat betekent meer werken dan in de praktijk voor het inkomen en wat doet het met de toeslagen die mensen ontvangen? We proberen samen met HR-medewerkers van CSU het gesprek met medewerkers te voeren over A: hoe kom je financieel goed rond? En B: is meer werken voor jou misschien niet een belangrijke stap in de goede richting om daadwerkelijk makkelijker en beter rond te kunnen komen?

Het mooie is dat wij vanuit het Nibud met onze kennis en expertise zaken kunnen aandragen waardoor dat gesprek gemakkelijker gevoerd kan worden. En dan blijkt het mes toch aan meer kanten te snijden.’

Over het Nibud

Het Nibud, dat dit jaar 45 jaar bestaat, is een onafhankelijk kennis- en adviescentrum op het gebied van huishoudfinanciën. Het Nibud ontwikkelt, verzamelt en vertaalt kennis met als doel te laten zien wat financieel kwetsbare situaties zijn en hoe die verbeterd kunnen worden.

Tekst Olaf Stomp