Mantelzorg is een groot thema geworden

Beleidsmakers in gemeenten ondersteunen in het opstellen en het uitvoeren van lokaal mantelzorgbeleid. Dat doen experts van MantelzorgNL en Movisie die samen het Adviesteam Mantelzorg vormen. Wat is de opbrengst voor de beleidsmakers?

De tijden zijn veranderd, schetst Aline Vos, adviseur en projectleider bij MantelzorgNL. ‘Er heeft zich een enorme verschuiving voorgedaan. Vier jaar geleden moesten we nog leuren om mantelzorg als beleidsthema onder de aandacht te brengen. En kennis erover onder de aandacht te brengen van beleidsmedewerkers in gemeenten die dat vaak als klein thema in hun portefeuille hadden.’

Behoefte aan mantelzorg neemt snel toe. En ook behoeften van gemeenten om ondersteund te worden

Hoe anders is dat nu, stellen Vos en Erika van der Heijden – zelfstandig adviseur en sociaal makelaar – eensgezind. Mantelzorg is in het sociaal domein een groot thema geworden. Dat heeft allereerst met het Langer thuis wonen-motto te maken dat de overheid breed uitdraagt: beleidskeuzen zijn erop gericht dat mensen zo lang mogelijk thuis zorg ontvangen. Daarmee neemt de behoefte aan mantelzorg in snel tempo toe. En daarmee ook de behoefte van gemeenten om ondersteund te worden in het ontwikkelen en uitvoeren van lokaal mantelzorgbeleid.

Behapbaar

Van der Heijden wijst op een andere factor die het denken over het belang van mantelzorgbeleid heeft veranderd: het Ecorys-onderzoek in 2022 naar de kosten en baten van mantelzorg. En het belang van mantelzorgondersteuning daarbij.

‘Van belang dat je de mantelzorgtaken voor deze mensen behapbaar houdt’

Mantelzorgers leveren een grote bijdrage aan de samenleving. Deze bijdrage is waardevol voor zowel de zorgbehoevende als de mantelzorger, concludeerde Ecorys. Van der Heijden: ‘Dat onderzoek bracht scherp aan het licht hoeveel mantelzorgers betekenen voor de samenleving. Maar ook dat het beroep en de druk op zorg natuurlijk veel groter zou zijn als je geen mantelzorgers zou hebben. Heel mooi dus dat de mantelzorgers er zijn, maar het benadrukt het belang dat je ervoor moet zorgen dat je hen behoudt en dat je de mantelzorgtaken voor deze mensen behapbaar houdt.’

‘We vullen elkaar goed aan’

Door deze ontwikkelingen ontstond er grote behoefte aan een plek waarin de expertise over mantelzorg en -ondersteuning samenkomt. En waar beleidsmakers van gemeenten terechtkunnen bij het opstellen en uitvoeren van lokaal mantelzorgbeleid. Dat is het Adviesteam Mantelzorg (zie ook kader) dat sinds 2020 bestaat.

‘Movisie heeft theoretische kennis, bereikt een heel grote doelgroep van sociaal werkers, terwijl wij bij MantelzorgNL meer in contact staan met de mantelzorgers.’

In het Adviesteam Mantelzorg hebben experts van Movisie en MantelzorgNL de krachten gebundeld, aangevuld met de deskundigheid van Erika van der Heijden die als zelfstandig adviseur en sociaal makelaar ruime ervaring en expertise heeft ontwikkeld in zorg en welzijn.

‘Er kan vaak veel meer dan medewerkers bij gemeenten denken’

‘We vullen elkaar goed aan en dat is belangrijk’, zegt Vos, als de meerwaarde van de samenwerking tussen de organisaties in het adviesteam ter sprake komt. ‘Movisie heeft theoretische kennis, bereikt een heel grote doelgroep van sociaal werkers, terwijl wij bij MantelzorgNL meer in contact staan met de mantelzorgers. Die staan dichter bij ons. En ook de medewerkers bij gemeenten die op beleidsmatig niveau uitvoering geven aan adviezen.’

Te pas en te onpas

‘Er kan vaak veel meer dan medewerkers bij gemeenten denken. Je kunt ons te pas en te onpas bellen, hoor!’, spoort Van der Heijden potentiële gebruikers van de adviezen van het team aan.

‘Waarmee moeten we aan de slag? Wat is de waarde van mantelzorg? Wat doen we al?’

Ze benadrukt dat vragen van en de adviezen aan de beleidsmedewerkers uiteenlopend van aard zijn. ‘Het kan gaan om een format van een mantelzorgverklaring. Maar ook om een complexere vraag over onderzoekresultaten naar het bereik van mantelzorg of over de inkoop van respijtzorg (een vorm van mantelzorgondersteuning waarbij iemand anders tijdelijk de zorgtaken overneemt van de mantelzorger, red.).’

Aan de slag

Een van de beleidsmedewerkers die mantelzorg als aandachtsgebied in zijn portefeuille heeft, is Paul Cox. Hij werkt als beleidsmedewerker Participatie bij de gemeente Venlo. ‘Het in 2022 aangetreden college heeft in haar coalitieakkoord vastgelegd dat ze verder willen inzetten op mantelzorg. Vóór hiermee aan de slag te gaan, zijn we ambtelijk gestart met een analyse. Waar moeten we mee aan de slag? Wanneer ben je mantelzorger en welke cijfers hebben we over mantelzorgers in Venlo? Wat is de waarde van mantelzorg in Venlo? Wat doen we al? Welke ontwikkelingen zijn er rond mantelzorg en welke knelpunten?’

Nog op het juiste spoor?

Bij de analyse hebben ze nadrukkelijk gesprekken gevoerd met mantelzorgers en met externe partners, vertelt Cox. Zo kwam hij al snel op het spoor van het Adviesteam en heeft hij dit betrokken in het vervolgtraject.

Hij is content met de ondersteuning van het team. Behalve de expertise en de informatie die het Adviesteam biedt, zijn de contacten met andere gemeenten – bijvoorbeeld tijdens de webinars die het Adviesteam Mantelzorg organiseert – van waarde voor hem, zegt Cox. Door die gesprekken en overleggen met collega’s uit andere gemeenten, maar zeker ook door de gesprekken met mantelzorgers en partners in Venlo, kun je jezelf de vraag stellen: zitten we nog op het juiste spoor, stelt Cox.

‘Met mantelzorgers, gemeentelijke partners en de expertise van het Adviesteam Mantelzorg gaan we stappen zetten’

Alle informatie en gesprekken hebben ervoor gezorgd dat uiteindelijk in april 2024 de Uitvoeringsagenda ‘de toekomst van mantelzorg in Venlo’ is vastgesteld. Een agenda waarin de actielijnen voor 2024-2025 zijn vastgelegd in een richtinggevend kader. Actielijnen die zeker ook bij andere gemeente aan de orde zijn, maar voor iedere gemeente een eigen gemeentelijke context kennen. ‘Wij hebben ons eigen Venloos sausje eroverheen gedaan.’

‘Met mantelzorgers en gemeentelijke partners en gebruikmakend van de expertise van het Adviesteam Mantelzorg gaan we de komende jaren stappen zetten. Stappen die de mantelzorger beter faciliteren, ondersteunen en waarderen’, zo sluit Cox af.

Meer over het Adviesteam Mantelzorg

Het Adviesteam Mantelzorg bestaat uit experts vanuit MantelzorgNL en Movisie die beleidsmakers in gemeenten ondersteunen in het opstellen en het uitvoeren van lokaal mantelzorgbeleid. Zij werken dagelijks aan vraagstukken rondom mantelzorg op verschillende plekken in het land en staan met veel gemeenten in contact. Alle kennis is gebundeld in Beleidshulp Mantelzorg.
Met behulp van een sparring- en adviestraject gaat het adviesteam in de lokale setting van de beleidsmakers aan de slag om een stap verder te komen. Deze trajecten zijn kosteloos. Daarnaast organiseert het Adviesteam Mantelzorg regelmatig interessante webinars rondom mantelzorgvraagstukken en beleid. Het Adviesteam Mantelzorg is onderdeel van het project Samen sterk voor mantelzorg, een landelijke aanpak van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en van de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten).