Meer dan bood­schappen. Community building in de super­markt

De snackbar is inmiddels gesloten en wordt overgenomen. Kešic: ‘Dat zal niet hetzelfde worden. Dit was uniek en kun en wil je niet reproduceren. Wel kunnen we ervan leren.’ Hij noemt een aantal zaken: ‘Scherp zijn op kwetsbaarheden en behoeften, zoals fysieke ongemakken, hygiëne of mentale handicaps. Vervolgvragen stellen. 'Piet, hoe was het bij de dokter vorige week?' En ook proberen om klanten met dezelfde interesses aan elkaar te verbinden of buurtgenoten aan elkaar voor te stellen. Ook cultuursensitiviteit is belangrijk. Bepaalde gerechten op het menu kunnen bijvoorbeeld helpen om ook aan te sluiten bij de ouderen van verschillende afkomsten. Net zoals het interesse tonen in de culturele achtergrond en het ijs kunnen breken in meerdere talen. Klein en kort, maar het heeft invloed.’

Succesvol burgerinitiatief

Niet alleen ondernemers, maar ook burgers zelf hebben een belangrijke rol in het winkelcentrum als het gaat om gemeenschapsvorming onder senioren. Zo houdt het Wijkplatform De Schooten zich bezig met het welzijn van de ouderen in de wijk. Het wijkplatform bestaat uit een groep vrijwilligers, met verschillende achtergronden, die zelf ook tot de groep ouderen horen. De Witt: ‘Zij zien dat er veel activiteiten georganiseerd worden in de wijk, maar dat de drempel om ernaar toe te gaan voor sommige ouderen te hoog is. Daarom organiseren ze sociale activiteiten, zoals koffiemiddagen en buurtlunches in het winkelcentrum. In overleg met winkeliers en de gemeente, gebruiken ze hiervoor een leegstaand winkelpand. De supermarkt en andere ondernemers steunen dit initiatief met hun producten.’

De communicatie gaat onder andere via een scherm in het winkelcentrum

Het wijkplatform is succesvol. Er is oog voor de behoeften van ouderen én de vrijwilligers weten goed te netwerken met de partners in de wijk. Zo organiseren zij ook inloopmomenten, beweegmiddagen en informatiebijeenkomsten. De communicatie gaat via flyers, posters en een scherm. Dit maakt het wijkplatform zichtbaar en velen weten hen dan ook te vinden. Dit in tegenstelling tot een buurthuis aan de overkant van het winkelcentrum. De Witt: ‘De gemeente heeft hier het wijksteunpunt gesitueerd en het blijkt dat dit slecht bezocht wordt, terwijl de verhalen in het winkelcentrum ons vertellen dat er veel vragen en onzekerheden leven.’

Onderzoeksbevindingen op een rijtje

• Vertrouwde gezichten verlagen de drempel: De informele ontmoetingen in het winkelcentrum zorgen ervoor dat ouderen sneller om hulp durven vragen.
• Sociale netwerken versterken: Regelmatige interactie in het winkelcentrum bevordert de gemeenschapsbanden tussen ouderen.
• Samenwerking is cruciaal: Succesvolle gemeenschapsvorming vraagt om samenwerking tussen ondernemers, vrijwilligers en zorg- en welzijnsprofessionals.

De toekomst en de rol van professionals

De ervaringen in De Schooten laten zien dat winkelcentra een unieke rol kunnen vervullen in gemeenschapsvorming, vooral voor ouderen. ‘We hebben inzicht gekregen in de interacties en netwerken, die maken dat mensen hier wel contact leggen en hun vraagverlegenheid afneemt’, vertelt Kešic. Als belangrijke succesfactoren noemt hij de toegankelijkheid en de dagelijkse aanwezigheid van zowel ondernemers als wijkbewoners. ‘Dit maakt het winkelcentrum een natuurlijke ontmoetingsplek waar mensen elkaar regelmatig zien en zo vertrouwen opbouwen. Wanneer er vertrouwen is, ontstaat er binding. Dan gaan mensen ook naar het winkelcentrum om sociale redenen en durven zij vragen te stellen.’

Vanzelf gaat het echter niet. Zo geven vrijwilligers, winkeliers en medewerkers aan dat ze graag ondersteuning willen. De Witt: ‘Hoe kan het contact met de ouderen vormgegeven worden en wat zijn de mogelijkheden om hen eventueel op weg te helpen bij problemen zijn vragen die we horen.’ Daar komt ook de rol van professionals om de hoek kijken. Kešic: ‘Er is zeker afstemming nodig met zorg- en welzijnsprofessionals en ook tussen de officiële en de informele ontmoetingsplekken. Wie doet wat? Kunnen sociaal professionals ook een rol krijgen in het winkelcentrum? Of werkt dat juist niet? En wat betekent dat voor hun taak? Dat gaan we nog verder onderzoeken.’

Tekst: Josip Kešic, Inge de Witt, Huub Purmer (Hogeschool Inholland) & Harry Spek (Wijkplatform De Schooten)
Beeld: Robert Lagendijk

Werkplaats Zuid-Holland-Zuid onderzoekt community building als hulpmiddel bij vroegsignalering

De onderzoekers in Den Helder ontdekten al dat gemeenschapsvorming kan bijdragen aan vermindering van vraagverlegenheid. Community building kan óók een belangrijke rol spelen bij vroegsignalering, concludeerden onderzoekers van de Werkplaats Zuid-Holland-Zuid. In hun onderzoek naar vroegsignalering hoopten ze te ontdekken hoe professionals ouderen beter kunnen ondersteunen met kennis over preventie en leefstijl. Hiervoor interviewden ze zestig ouderen en veertig professionals. Wat bleek? Ouderen zoeken vooral praktische ondersteuning bij professionals. Bij preventie denken ze helemaal niet aan hen.

Emotiegericht perspectief

‘Ouderen leven meer in het nu dan in de toekomst’, zegt docent-onderzoeker Marielle Hobbelen. ‘Ze willen hun tuin bijhouden of iets ondernemen met de kleinkinderen. Zolang dat lukt, is hun leven prima.’ Dit 'emotiegerichte' perspectief op kwetsbaarheid biedt een alternatief voor de traditionele manieren van vroegsignalering (en dus preventie) van functieverlies. Hobbelen: ‘Waarom een risicoanalyse doen voor over vijf jaar? Leef je dan nog?’

Aansluiten bij leefwereld

Dus, zo concludeerden de onderzoekers, vroegsignalering moet aansluiten bij de leefwereld van ouderen. Doordat zij betekenisvolle contacten behouden of aangaan, kun je ook eerder signaleren. ‘Maar’, zegt Hobbelen, ‘bij het creëren van die contacten is hulp nodig. Het gebeurt niet vanzelf.’ Met dat idee als uitgangspunt is vervolgonderzoek gestart in Capelle a/d IJssel, Dordrecht en Spijkenisse. Het doel is om te ontdekken hoe je een succesvolle gemeenschap kunt creëren, waarin mensen elkaar ontmoeten en ruimte ervaren om problemen te bespreken. Waarin (semi)professionals participeren en zo signalen vroegtijdig kunnen opvangen en opvolgen.

Hobbelen: ‘In een flat in Dordrecht is een koffieruimte opgeknapt. Daar komen acht ouderen samen. Dat gaan we proberen uit te breiden. Ideeën zijn onder andere het organiseren van kenniscafés en een voorstelrondje met nieuwe bewoners. Hoe zelfstandig kun je het maken? Welke betrokkenheid van een buurtwerker is nodig? Kunnen bewoners het uiteindelijk zelf? De buurvrouw komt niet naar de koffie-ochtend, want is gevallen. Wat gebeurt er dan? Daar hopen we achter te komen. Uiteindelijk wil ik een methodiek maken, waarmee anderen aan de slag kunnen.’

Lees ook: Workshop community building bij ouderen: ‘Trap vooral niet op bestaande wortels’ | Werkplaatsen Sociaal Domein

Of luister deze podcast over vroegsignalering:

Tekst: Noëlle van Wijgerden