Werkgroep Meerssen

WerKplaatsen sociaal domein
Dementievriendelijke gemeente

Luisteren en doen: samen bouwen aan een dementie­vriendelijke gemeente

Ruim een jaar geleden werd in Meerssen een ambitieuze stap gezet richting inclusie met het initiatief 'Dementievriendelijk Meerssen'. Dit project, een samenwerking tussen inwoners, zorg, welzijn, onderwijs, onderzoek en gemeente, streeft naar een gemeenschap waarin mensen met dementie mee kunnen doen en beter ondersteund worden. Het resultaat: een concreet actieplan waar de komende jaren mee gewerkt gaat worden.

De basis voor dit initiatief ligt bij de persoonlijke ervaringen van mensen zoals Daan Schatteman, een toegewijde mantelzorger voor zijn vrouw met dementie, en zijn casemanager Laura Waelen. Hun samenwerking benadrukt het belang van een empathische, luisterende houding: vanuit gelijkwaardigheid elkaar ontmoeten.

‘Vanaf het begin hebben we de kennis, kunde en ervaringen van een ervaringsdeskundige betrokken en dat maakt dit project uniek’

Een van de krachtige punten van dit initiatief is de diversiteit aan perspectieven in de werkgroep Dementievriendelijk Meerssen. Naast een mantelzorger en casemanager neemt ook docent-onderzoeker Hester Smeets, ketenregisseur dementie Judith Lansink, social worker Rik Blezer, en beleidsadviseur Claudia Lones deel aan de werkgroep. Daan betrekt zelf, thuis, zijn vrouw die dementie heeft, op gezette tijden bij het proces. Zo krijgt iedereen een stem en een plek. Claudia Lones benoemt het unieke van deze samenwerking: ‘Het mooie aan dit proces is dat we het echt samen hebben gedaan, niet alleen vanuit de gemeente, het is geen gemeenteplan. Vanaf het begin hebben we ook echt de kennis, kunde en ervaringen van een ervaringsdeskundige betrokken en dat maakt dit project ook, voor onze gemeente, uniek.’

Doen en denken

Bij aanvang in maart 2023 worden er gelijk ook concrete acties uitgezet: publiceren van advertenties en artikelen in de lokale Geulbode, en maken van een poster met tips om in de publieke ruimte op te hangen. Allemaal acties om op verschillende manieren de bekendheid van dementie in de gemeente te vergroten en de inwoners te laten weten van de werkgroep.

Ook wordt de Dementiescan uitgevoerd om zicht te krijgen op de stand van zaken: hoe dementievriendelijk is Meerssen eigenlijk al? En waar kunnen we de focus op leggen? Deze aanpak van acties op de korte termijn en werken aan een plan voor de lange termijn zorgt ervoor dat zowel de denkers als de doeners tot hun recht komen én betrokken blijven.

‘Het allermooiste is als er bij een stage een samenwerking ontstaat tussen studenten van verschillende opleidingen’

Verbinding met onderwijs

Hester Smeets is als docent-onderzoeker verbonden aan de werkgroep en aan het Wijkleercentrum Meerssen, onderdeel van de Werkplaats Ondersteuning Thuiswonende Ouderen (WOTO). Zij heeft als missie om met studenten aan de slag te gaan in de praktijk: ‘Het allermooiste is als er bij een stage een samenwerking ontstaat tussen studenten van verschillende opleidingen, zoals geneeskunde, ergotherapie en verpleegkundigen. Tijdens de opleiding hebben ze nauwelijks contact met elkaar terwijl ze toch later elkaars collega’s worden. Door tijdens de stage elkaar te ontmoeten ontstaat misschien wel het gevoel voor later: 'Hé, de arts is toch minder eng dan we denken!'’

Noortje Gremmen en Romy Ruiter, twee studenten geneeskunde, doen een onderzoek naar dementievriendelijke supermarkten. Naast waardevolle input voor het actieplan en groeiend bewustzijn voor dementie bij de supermarkten werkt deze stage ook door in hun opvatting over hun toekomstige beroepspraktijk. Romy: ‘Je krijgt een brede blik. Wij zien een persoon tijdens een spreekuur, maar nu we met verschillende zorgprofessionals in de wijk hebben meegelopen kunnen we met een bredere blik naar de sociale context kijken.’

‘In de doelstellingen, beoogde resultaten en acties hoor je de activiteiten van het afgelopen jaar terug’

Breed gedragen plan

Al de verzamelde informatie vormt de basis voor een bijeenkomst op de Dag van de Mantelzorg in 2023. Met ruim 50 inwoners en beroepskrachten wordt gesproken over wat wenselijk en nodig is voor een dementievriendelijk Meerssen. Hun inbreng wordt door de werkgroep geanalyseerd en een actieplan wordt opgesteld.

In het actieplan staat de quote: 'Het leven stopt niet na de diagnose dementie' met daarnaast een afbeelding van een alarmlicht. Daan bespreekt dit met zijn vrouw die dementie heeft, zij zegt: ‘Hoezo een rood alarmlicht?! Dat moet groen zijn!’ En uiteraard wordt dit aangepast. Dit lijkt misschien een klein detail, maar het is juist op dit niveau luisteren naar elkaar dat vertrouwen voedt.

Het actieplan is kleurrijk vormgegeven en mooi beknopt. Vier doelstelling vormen de kern en beschrijven een beweging:

  • naar een positieve beeldvorming en meer kennis over dementie;
  • naar meer ontmoeten en meedoen;
  • naar meer samenwerking voor welzijn en warme zorg;
  • naar een fysieke omgeving die meedoen stimuleert.

In de doelstellingen, beoogde resultaten en acties hoor je de activiteiten van het afgelopen jaar terug. En een plan wordt alleen maar een daad als je er met elkaar achter gaat staan. Een jaar na het eerste overleg van de werkgroep wordt dit actieplan in maart 2024 besproken met ruim 20 actieve inwoners en beroepskrachten. In deze bijeenkomst worden concrete afspraken gemaakt en verbindingen gelegd. De werkgroep is nu aan zet om deze te prioriteren en acties uit te gaan zetten.

Drie lessen uit Meerssen

  1. Een dementievriendelijke gemeente begint met een gelijkwaardige en waardige samenwerking tussen de persoon met dementie, de mantelzorger en de casemanager.
  2. Met verschillende perspectieven aan tafel krijg je een breed gedragen plan dat aansluit bij de leefwereld en ook opgepakt kan worden vanuit de systeemwereld.
  3. Door ruimte te geven aan denken en doen krijg je enerzijds kleine, concrete acties die gelijk opgepakt kunnen worden en anderzijds een langduriger proces waarin plannen kunnen rijpen.

En, ten slotte, neem de woorden van mantelzorger Daan ter harte: Luister, luister, luister… en vraag: ‘Heb ik goed geluisterd?’

En nu samen verder

Na een jaar samen optrekken ligt er een mooi, breed gedragen en concreet actieplan waar de komende jaren mee gewerkt gaat worden. De kracht van dit proces in Meerssen ligt op drie niveaus. In de kern, zoals Daan en Laura prachtig illustreren in hun samenwerking: vertrek vanuit gelijkwaardigheid en luister naar elkaar. Deze kern vertaalt zich naar de samenstelling van de werkgroep waarin verschillende perspectieven vertegenwoordigd worden: de dagelijkse ervaringen, zorg en welzijn, beleid en onderzoek. In de aanpak is vervolgens goed oog voor een proces waarin doeners en denkers hun weg kunnen vinden. Van enerzijds kleine, concrete acties die gelijk opgepakt kunnen worden tot een langduriger proces waarin plannen kunnen rijpen. Voor iedereen die bezig is of gaat met dementievriendelijkheid, neem de woorden van mantelzorger Daan ter harte: Luister, luister, luister… en vraag: ‘Heb ik goed geluisterd?’

Tekst & beeld: Wilco Kruijswijk