Illustratie - ouderen, koffiedrinken aan een grote tafel

WerKplaatsen sociaal domein
Thuiskamers in Het Hogeland

Samen iets laten ontstaan

Ze zijn er op dinsdagochtend, donderdagmiddag of eens per maand. In dorpshuizen, bibliotheken of zelfs in een voormalige, omgebouwde kippenschuur. Soms met cake, soms met soep en altijd met aandacht. Een Thuiskamer biedt een vorm van betrokkenheid, ontstaan vanuit bewoners zelf. En achter die plekken groeit een netwerk dat uitnodigt tot leren, delen en versterken.

Een Thuiskamer valt niet onder het hulpverleningsaanbod en het is ook geen activiteitencentrum. Ze ontstaan vanuit mensen die zelf het initiatief nemen om anderen in hun buurt of dorp uit te nodigen. Voor een gesprek, een kop koffie, een spel of een uitstapje. Monica Scheffer uit Uithuizen organiseert een Thuiskamer in de bibliotheek en noemt het een verrassende ontdekking: 'In het begin dacht ik: ik zie wel wat het wordt. En nu weet ik: die twee uur maken écht het verschil in iemands week.'

Marian Kwakernaak vertelt over haar thuiskamer in Baflo, op boerderij Op de Roemte, waar bezoekers tussen de kippen en schapen een plek vinden om tot rust te komen. 'We begonnen kleinschalig, zonder subsidie. Nu komen er mensen van 35 tot 85 jaar. Sommigen zijn vriend geworden van de thuiskamer en blijven na de koffie voor lunch en activiteiten. Zo groeien we naar een mengvorm tussen thuiskamer en dagbesteding.'

Wat is een Thuiskamer?

Een Thuiskamer is een activiteit voor volwassenen van alle leeftijden. Je mag het zien als een verlenging op je eigen woonkamer maar dan samen met dorpsgenoten en enthousiaste vrijwilligers. Een Thuiskamer is een plek waar je anderen kunt ontmoeten en samen leuke dingen kunt doen. Waar je gezelligheid en contact kunt halen door iets waardevols mee te brengen: jezelf!

Lees verder

Eigen kleur

Elke Thuiskamer heeft zo een eigen karakter. In Bedum is er bijvoorbeeld een rouwthuiskamer voor mensen die met verlies te maken hebben. Ook is er een Roze Thuiskamer, bedoeld voor lhbtiqa+ ouderen. Sommige dorpen hebben zelfs twee Thuiskamers, zodat mensen kunnen aansluiten bij de plek waar ze zich het meest thuis voelen.

Het aanbod verschilt per plek. Soms draait het vooral om koffiedrinken en een goed gesprek, soms is er behoefte aan lezingen, gezamenlijke uitjes of thema-ochtenden. Bieuwko Pruis vertelt: ‘We doen veel. Thema-ochtenden, bingo, sprekers, brunches. En we blijven luisteren: wat willen de mensen die komen? Wat past bij onze groep?’ Dat luisteren vraagt tijd en aandacht.

Scheffer merkt dat haar aanwezigheid bepalend is voor het verloop van de bijeenkomsten. ‘Als ik aankondig dat ik er niet ben, komt bijna niemand. De vertrouwensband is groot. En kwetsbaar.’ Daarom is het belangrijk dat deelnemers zich gezien voelen. ‘Ik begroet iedereen bij naam, kijk iemand in de ogen en zeg: wat fijn dat je er bent. Dat klinkt misschien als iets kleins, maar het maakt een groot verschil.’

De praktijk leert dat die benadering uitnodigt tot meer. Mensen kleden zich anders, komen met verhalen of nemen zelf initiatief. En soms ontstaat er iets onverwachts: zoals een nieuwe vriendschap of een relatie. ‘We zijn geen hulpverleners’, zegt Pruis, ‘maar de Thuiskamer doet wel degelijk iets met mensen.’

Wat werkt in een Thuiskamer?

Vanuit een leeratelier, georganiseerd met coördinatoren, vrijwilligers en deelnemers van de Thuiskamers, is gezamenlijk gewerkt aan een handreiking. Daarbij is gezocht naar wat Thuiskamers werkzaam maakt en welke onderliggende ideeën en principes eraan ten grondslag liggen. Dat mondde uit in vier pijlers:

Zelfstandigheid in een netwerk. Thuiskamers worden gedragen door inwoners zelf, met steun vanuit een breder netwerk. De kracht zit in eigenaarschap, informeel contact en samenwerking met anderen.
Eigenheid. Elke Thuiskamer is uniek en sluit aan op de lokale context. Vrijwilligers en deelnemers geven samen vorm aan een plek die vertrouwd voelt en ruimte biedt voor ieders stijl.
Gelijkwaardigheid en wederkerigheid. Iedereen doet mee op basis van gelijkwaardigheid. Je haalt iets en brengt iets: steun, gezelschap, of een bijdrage aan de organisatie.
Positief en ontwikkelingsgericht. Thuiskamers kijken naar wat mensen wél kunnen en willen. Ze bieden ruimte om talenten te benutten en nieuwe verbindingen aan te gaan in een veilige, stimulerende omgeving.

Samen leren

Thuiskamers staan niet op zichzelf. In Het Hogeland komen initiatiefnemers vier keer per jaar samen in de Thuiskamerraad. Daar worden ervaringen uitgewisseld, dilemma’s besproken en nieuwe inzichten gedeeld. Dat maakt van losse plekken een lerend netwerk.

Karlien Landman, projectleider en bruggenbouwer-onderzoeker bij de Hanzehogeschool, organiseerde een leeratelier ten behoeve van de Handreiking Thuiskamers. 'Wat Thuiskamers bijzonder maakt, is dat ze van onderop zijn ontstaan. Maar om ze duurzaam te maken, is er ook structuur nodig. Door samen te reflecteren, ontstaat collectieve kennis over wat werkt en wat nodig is.'

Landman ziet dat initiatiefnemers het prettig vinden om een Thuiskamer te starten onder een herkenbare vlag, met ondersteuning van coördinatoren en het netwerk eromheen. Dat geeft houvast én ruimte voor eigenheid. ‘Ze voelen zich onderdeel van een groter geheel,’ zegt zij, ‘en tegelijk is er ruimte om echt eigen te blijven.’ De handreiking waar zij met anderen aan werkt is daarbij geen vast format, benadrukt ze, maar een verzameling gedeelde uitgangspunten. ‘Niet iedere Thuiskamer heeft daar behoefte aan, en dat is ook prima.’

De Thuiskamerraad is informeel en waardevol. Geen formeel overleg en notulen: wel verhalen, dilemma’s en praktische voorbeelden. Soms gaan gesprekken over groepsdynamiek, soms over subsidies of over hoe je afscheid neemt van iemand die niet past in de groep. Het geheel brengt praktische kennis boven tafel en helpt om dilemma’s samen te verkennen.

Reflectie van Tamara van Diejen

(Programmamedewerker Samen Ouder Worden)

‘Een thuis is een verzameling van belevingsmomenten, van kleine en grote gebeurtenissen. Een plek waar de meeste levensgebeurtenissen plaatsvinden, die je samen beleeft met de mensen die dichtbij je staan.

Dít alles is ook wat de meer dan 30 Thuiskamers in de gemeente Het Hogeland betekenen voor zóveel bewoners van alle leeftijden in de gemeente.

Iedere Thuiskamer is uniek en heeft zijn eigen sfeer, maar wat ze allemaal gemeen hebben is dat je gezien wordt en dat je mag zijn wie je bent. Dat de aandacht die ieder voor elkaar heeft oprecht is.’

Spanningsvelden

De kracht van Thuiskamers zit in hun laagdrempeligheid en toegankelijkheid en precies daar ontstaat ook spanning. Wat als er meer behoefte is dan de capaciteit aankan? Wat als deelnemers afhankelijk worden van de aanwezigheid van een vrijwilliger? Wat als benodigde financiering niet rond komt?

Kwakernaak zoekt naar vormen waarbij mensen vaker kunnen komen, zonder dat het een formeel dagbestedingsaanbod wordt. 'We werken met PGB en Wmo, maar dan moet je wel labels plakken. Terwijl wij mensen liever benaderen zonder stempel. De kracht zit juist in die open setting.'

De initiatiefnemers ervaren ook een druk: ze willen zelf geen leider zijn, maar worden wel vaak zo gezien. Scheffer noemt zichzelf liever een verbinder. 'Ik zet een toon neer, maar de groep draagt het. Ik hoef niet alles te bepalen.' Tegelijkertijd merken initiatiefnemers hoe lastig het is om de continuïteit te waarborgen, omdat groepen vaak sterk leunen op vaste gezichten.

Sandra Schoonbeek en Annouk Rozema ondersteunen de Thuiskamers namens Mensenwerk Hogeland. Ze ondersteunen bij het opstarten, denken mee over locaties, onderhouden contact met de gemeente en zorgen voor flyers of praktische hulp. Hun rol is faciliterend: ze bieden ruimte om te beginnen, maar bemoeien zich niet met de invulling. Tegelijkertijd zien ze ook van dichtbij waar het schuurt: als de groep kwetsbaar is, als de continuïteit onder druk staat of als het initiatief groter groeit dan verwacht. ‘Er is geen blauwdruk’, zegt Schoonbeek. ‘Elke Thuiskamer groeit op zijn eigen manier. De vorm en inhoud komt van de mensen zelf.’

Verbindend en licht

Soms ontstaan er onverwachte verbindingen. Een weduwnaar en weduwe die elkaar bij de Thuiskamer ontmoeten en een relatie krijgen. Vluchtelingen die door samen te sjoelen deel gaan uitmaken van de gemeenschap. Mensen die na jaren weer vertrouwen krijgen in contact met anderen. Die ontmoetingen ontstaan niet vanzelf, maar zijn het gevolg van een zorgvuldige opbouw van vertrouwen.

De meeste Thuiskamers draaien zonder structurele financiering. Soms is er subsidie, een donatie of wordt een kas bijgehouden. In enkele gevallen is er een stichting. Veel gebeurt op basis van vertrouwen. 'We hebben wel een rekening', zegt Pruis. 'Maar liever voorkomen we ingewikkelde constructies. De kracht zit in het simpele. Dat willen we vasthouden.'

Landman ziet hierin ook een breder leerpunt: ‘We zijn als samenleving steeds meer op elkaar aangewezen als het gaat om ondersteuning en zorg. Dat vraagt dat we meer voor elkaar doen, en Thuiskamers laten zien hoe dat kan. Onderlinge ontmoetingen en binding zijn daarbij van groot belang. Maar dan moeten we wel ruimte geven aan die informele kracht en niet alles willen vangen in systemen.’

Het raakt ook aan eigenaarschap. Landman: 'Thuiskamers zijn geen project van de gemeente of een welzijnsinstelling. Ze zijn van de mensen zelf. Dat is ook wat wordt nagestreefd. Dat vraagt ook om een andere houding: ondersteunen in plaats van organiseren. Vertrouwen geven in plaats van controleren.'

Meer weten?

In het voorjaar 2026 verschijnt de Handreiking Thuiskamers en een methodiekbeschrijving in samenwerking met Samen ouder worden, met praktijkverhalen en inzichten voor wie zelf met Thuiskamers aan de slag wil.

Wil je meer weten over Thuiskamers, de Thuiskamerraad en/of de Handreiking? Neem dan contact op met Sandra Schoonbeek-Bilder of Annouk Rozema van Mensenwerk Hogeland.